Pismo Święte w mszalnej liturgii Słowa Bożego i jego rozmieszczenie w roku liturgicznym

Kościół wierzy w obecność swego Pana, Jezusa Chrystusa w Jego Słowie. Jest to najgłębsza racja dla której w zgromadzeniu liturgicznym czytane i wyjaśniane jest Pismo św. Koniecznie jednak trzeba dostrzec, że chodzi tu o całe Pismo św. a więc Stary i Nowy Testament, ponieważ kiedy Kościół odczytuje w sprawowaniu liturgii tak Stary jak i Nowy Testament, zwiastuje jedno i to samo misterium Chrystusa. W Starym Testamencie bowiem Nowy się ukrywa, a w Nowym Testamencie Stary się otwiera. Chrystus jest ośrodkiem i pełnią zarówno Pisma Świętego jak i całej liturgii (WL 5).

Doceniając zbawczą moc słowa Bożego, jego walor kultyczny oraz wewnętrzną więź z liturgią eucharystyczną, przy opracowaniu porządku czytań mszalnych, starano się zadbać o to, aby układ czytań biblijnych zapewniał wiernym poznanie całego słowa Bożego i by oni z kolei mogli stopniowo coraz głębiej poznać wyznawaną przez siebie wiarę i całą historię zbawienia.

Lekcjonarz mszalny w odpowiedni sposób na podstawie Pisma św. przedstawia główne czyny i słowa historii zbawienia, tak że sama historia zbawienia, którą w licznych jej momentach i wydarzeniach stopniowo przywołuje na pamięć liturgia słowa, ukazuje się wiernym jako proces, który się aktualnie przedłuża poprzez uobecnienie w Eucharystii paschalnego misterium Chrystusa (WL 61).

Podział tekstów Pisma św. na obchody i okresy:

• Adwent,
• Okres Bożego Narodzenia,
• Okres czterdziestodniowego przygotowania paschalnego czyli Wielki Post,
• Triduum Paschalne,
• Okres Wielkanocny.
  Pozostałe dni roku kościelnego nazywa się czasem w ciągu roku, liczy on 33 albo 34 tygodnie. Dobór tekstów czytań w powyższych okresach dokonany został według określonych zasad, które wymagają wyjaśnienia.

  Adwent

  Pierwsze czytanie niedziel adwentowych stanowią proroctwa o Mesjaszu i o czasach mesjańskich, zwłaszcza te z księgi proroka Izajasza. Drugie czytanie jest fragmentem któregoś z listów apostolskich i zawiera pouczenia oraz wskazówki charakterystyczne dla okresu Adwentu. Główna myśl teologiczna tych czytań jest następująca:

  – w pierwszą niedzielę Adwentu powtórne przyjście Pana,
  – w drugą i trzecią niedzielę – osoba św. Jana Chrzciciela,
  – w czwartą niedzielę Adwentu – wydarzenia bezpośrednio poprzedzające narodzenie Chrystusa.

  Boże Narodzenie

  Teksty biblijne czterech Mszy św. święta Narodzenia Pańskiego (wieczornej Mszy św. wigilijnej, Mszy w nocy, o świcie i w dzień) wybrane zostały na podstawie tradycji rzymskiej: pierwsze czytanie wszystkich Mszy św. pochodzi z księgi Izajasza, drugie czytanie we Mszy św. wigilijnej pochodzi z księgi Dziejów Apostolskich, w nocy i o świcie czytane są teksty zaczerpnięte z listu św. Pawła apostoła do Tytusa, zaś podczas Mszy św. w ciągu dnia czyta się fragment listu do Hebrajczyków.
  Wszystkie wymienione teksty odnoszą się do przyjścia Zbawiciela.
  Ewangelia wieczornej Mszy św. wigilijnej zawiera rodowód Jezusa Chrystusa i zapowiedź Jego narodzenia, w nocy i o świcie obwieszczane są fragmenty Ewangelii według św. Łukasza, który przedstawia zbawcze wydarzenia związane z narodzeniem Chrystusa, natomiast we Mszy św. w ciągu dnia proklamuje się Prolog z Ewangelii św. Jana, będący wielkim hymnem o Bogu, który przyjął ludzkie ciało i stał się człowiekiem. Teksty te są obowiązujące we wszystkich trzech cyklach czytań.
  Wybór tekstów w inne święta i niedziele czasu Bożego Narodzenia, wynika z charakteru danego dnia albo okresu.

  Wielki Post

  Czytania ze Starego Testamentu wszystkich niedziel Wielkiego Postu posiadają szczególny związek z całą historią zbawienia, od jej początku aż po zapowiedź Nowego Przymierza. O drugim czytaniu można powiedzieć, że w niedziele Wielkiego Postu (inaczej niż w niedziele zwykłe w ciągu roku), jest ono w danym wypadku dostosowane do pierwszego czytania i Ewangelii.

  Ewangelie Wielkiego Postu:

  I Niedziela – kuszenie Chrystusa,
  II Niedziela – przemienienie Chrystusa.

  W następne trzy niedziele odczytywane są Ewangelie o Samarytance, o uzdrowieniu niewidomego od urodzenia i o wskrzeszeniu Łazarza.
  Ewangelie te posiadały ścisły związek z przyjęciem katechumenów do Kościoła, które pierwotnie dokonywało się w połowie okresu Wielkiego Postu. Choć przeznaczone zostały one do czytania w roku A, ze względu na uzasadnione okoliczności mogą być czytane również w roku B i C. Jednakże Ewangelie w roku B i C posiadają inne teksty, a mianowicie: w roku B czytane są teksty św. Jana o przyszłym uwielbieniu Chrystusa przez krzyż i zmartwychwstanie, zaś w roku C teksty św. Łukasza o nawróceniu. Ewangelia Mszy św. w Niedzielę Palmową zwaną też Niedzielą Męki Pańskiej, zawiera opis męki Pańskiej w ujęciu ewangelistów.

  Święte Triduum Paschalne

  Teksty biblijne nawiązują do treści tajemnic przeżywanych w liturgii tych dni. W odniesieniu do „uroczystości nad uroczystościami”, jaką jest liturgia Nocy Wielkanocnej, Wprowadzenie do Lekcjonarza mówi:
  Na świętą noc Wigilii Paschalnej zostało zaproponowanych siedem czytań ze Starego Testamentu, które przypomina ją wielkie dzieła Boże dokonane w historii zbawienia oraz dwa czytania z Nowego, a mianowicie zwiastowanie zmartwychwstania według trzech Ewangelii synoptycznych i czytanie z apostoła o chrzcie chrześcijańskim jako sakramencie zmartwychwstania Chrystusa (WL 99).

  Niedziele Okresu Wielkanocnego

  Pierwsze czytanie w tym okresie nie jest zaczerpnięte ze Starego Testamentu lecz z Dziejów Apostolskich. Mówią one o życiu, świadectwie i dynamicznym rozwoju pierwotnego Kościoła.
  W drugiej lekcji czyta się:

  w roku A – pierwszy list św. Piotra,
  w roku B – pierwszy list św. Jana,
  w roku C – Apokalipsę.

  Wszystkie te teksty wyrażają paschalną radość wiary i mocnej nadziei, charakterystyczne dla okresu paschalnego.

  Tematyka Ewangelii kształtuje się następująco: aż do trzeciej niedzieli wielkanocnej opowiadania ewangeliczne przedstawiają zjawienia się zmartwychwstałego Chrystusa. Czytania o Dobrym Pasterzu wybrano na czwartą niedzielę wielkanocną, natomiast na pozostałe niedziele okresu paschalnego wyznaczone zostały wyjątki z mowy pożegnalnej Chrystusa po Ostatniej Wieczerzy.

  Wniebowstąpienie Chrystusa i uroczystość Zesłania Ducha Świętego

  Obie uroczystości zawierają w pierwszym czytaniu, wyjętym z Dziejów Apostolskich, opis wydarzenia, od którego bierze nazwę liturgiczny obchód danego dnia. Pozostałe teksty dopełniają i interpretują pierwsze czytanie, umożliwiają wspólnocie liturgicznej zrozumienie głębokiej myśli teologicznej tych świąt, ich biblijne korzenie, a ponadto pozwalają dostrzec ścisłą zależność Starego i Nowego Testamentu.

  Niedziele w ciągu roku

  Okres zwykły w ciągu roku, liczący 33 lub 34 niedziele i następujące po nich tygodnie, przypada pomiędzy Epifanią i Środą Popielcową oraz pomiędzy uroczystością Zesłania Ducha Świętego a pierwszą niedzielą Adwentu. Niektóre niedziele, jak niedziela Chrztu Pańskiego i niedziela Zesłania Ducha Świętego, należą do innego okresu, natomiast inne niedziele są zastępowane przez przypadające uroczystości, jak np. Przenajświętszej Trójcy i Jezusa Chrystusa Króla Wszechświata.
  Pierwsze czytanie niedziel w ciągu roku (ze Starego Testamentu) dobrane zostało ze względu na ich związek z treścią poszczególnych perykop ewangelicznych. Zasadą doboru czytań za Starego Testamentu była potrzeba harmonizacji z Ewangelią, dzięki której wyraźnie można dostrzec jedność Starego Testamentu z Nowym i z historią zbawienia. W doborze czytań widoczna jest zasada hermeneutyki biblijnej, która głosi, że w Starym Testamencie jest zapowiedziany Nowy, a w Nowym objawia się i kontynuuje Stary. Wyboru czytań na niedziele dokonana tak, by były one zrozumiałe, jasne i niezbyt długie. Starano się poza tym jak najbardziej przybliżyć wiernym skarbiec słowa Bożego, ażeby wszyscy uczestnicy Mszy św. niedzielnych mogli w ciągu trzyletniego cyklu poznać prawie wszystkie główne teksty Starego Testamentu.
  Drugie czytanie (epistoła) jest w zasadzie niezależne od Ewangelii. Nie starano się o jej treściowy związek ani też o dostosowanie do czytania ze Starego Testamentu. Wykorzystano tu półciągłe czytanie listów św Pawła i św. Jakuba. Listy apostołów św. Piotra i św. Jana czyta się w okresie Wielkanocnym i w okresie Narodzenia Pańskiego.

  Co do czytań z Ewangelii w niedziele zwykłe w ciągu roku, to warto wiedzieć, że w drugą niedzielę zwykłą Ewangelia odnosi się do święta Epifanii czyli objawienia się Chrystusa, natomiast od trzeciej niedzieli rozpoczyna się czytanie półciągłe trzech Ewangelii synoptycznych:

  w roku A – Ewangelia według św. Mateusza,
  w roku B – według św. Marka,
  w roku C – według św. Łukasza.

  Czytanie to jest ułożone tak, aby ukazać, jak każda Ewangelia we właściwy sobie sposób przedstawia bieg życia i naukę Chrystusa Pana (WL 105).

  W niedziele więc i święta przewiduje się cykl trzyletni, tak że te same teksty są czytane dopiero po upływie trzech lat.
  Inaczej przedstawia się sprawa z układem czytań w dni powszednie. Opiera się on na innych kryteriach, ale ogólnie można powiedzieć, że Ewangelie według św. Mateusza, św. Marka i św. Łukasza rozłożone zostały w cyklu rocznym, który powtarza się co roku, a czytanie pierwsze ze Starego i Nowego Testamentu jest rozłożone w cyklu dwuletnim – rok I i rok II.

  Czytania roku pierwszego stosuje się w latach nieparzystych, czytania roku drugiego w latach parzystych. W wyborze czytań pomiędzy tekstami biblijnymi, przypadającymi na dany dzień tygodnia, a czytaniami związanymi ze wspomnieniem jakiegoś świętego lub okolicznościową celebracją, zachowuje się – ze względu na duchową korzyść wiernych – zasadę lectio continua, czyli czytania ciągłego kolejnych ksiąg przez poszczególne dni tygodnia. W ten sposób wierni uzyskują regularny przystęp do ksiąg Pisma św., zarówno Starego jak i Nowego Testamentu.

  Lekcjonarz mszalny – księga dla liturgii słowa Bożego

  Polska edycja tej księgi liturgicznej obejmuje siedem tomów:
  I – okres Adwentu i Narodzenia Pańskiego
  II – okres Wielkiego Postu, okres wielkanocny
  III – okres zwykły (od 1 do 11 tygodnia)
  IV – okres zwykły (od 12 do 23 tygodnia)
  V – okres zwykły (od 24 do 34 tygodnia)
  VI – czytania w mszach o świętych
  VII – czytania w mszach obrzędowych, okolicznościowych i wotywnych
  oraz tom dodatkowy – czytania w mszach za zmarłych

  Księgi, z których czytane jest słowo Boże, powinny być naprawdę godne, czyste, starannie oprawione i piękne, są bowiem znakiem i symbolem rzeczywistości nadprzyrodzonej i już same proklamują chwałę słowa Bożego. Ich odpowiedni wygląd ma budzić u słuchaczy słowa Bożego pamięć o obecności Boga, przemawiającego do swojego ludu. Wygląd księgi lekcjonarza nie jest więc obojętny, na co wyraźnie wskazuje Wprowadzenie:
  Z racji godności słowa Bożego księgi czytań używane przy sprawowaniu liturgii winny się odróżniać od innych pomocy duszpasterskich, na przykład broszur służących wiernym do przygotowania czytań lub do osobistej medytacji (WL 37). Także sam sposób obchodzenia się z tymi księgami, pełen pietyzmu i szczególnego szacunku, jest manifestacją wiary. Natomiast zewnętrzny brak szacunku dla lekcjonarza i innych ksiąg liturgicznych, deprecjonuje ich wewnętrzną wartość.

(źródło: Służba Liturgiczna Diecezji Warszawsko-Praskiej)